معماری و طراحی برای افراد معلول

معلولیت چیست؟ به چه کسانی معلول گفته می‌شود؟ آیا برای افراد معلول معماری خاصی وجود دارد؟ در پاسخ به این سوالات، باید گفت معلولیت تنها شامل محدودیت‌هایی برای یک قشر خاص از جامعه نیست. در واقع معلولیت بخشی از زندگی انسان است که هرکسی در طول زندگی خود به صورت دائمی یا موقت ممکن است آن را تجربه کند. اما چه وجه اشترکی بین معلولیت و معماری وجود دارد؟ و اساساً معنی معماری و طراحی برای معلولان چیست؟

سابقۀ معماری ویژۀ معلولان

از گذشته تا به امروز ساختمان‌های زیادی در حمایت از معلولین طراحی شده‌اند؛ یک نمونه توسط فرانک لوید رایت در سال ۱۹۵۲ ساخته شد و چون اولین ساختمانی بود که برای معلولین طراحی و ساخته شده و در این زمینه پیش‌گام محسوب می‌شود، قرار است به زودی تبدیل به موزه گردد. همچنین در سال‌های اخیر، ساختمان‌سازی‌‌های بسیاری که بر امور درمانی و بهداشتی، مدارس و یا اقامتگاه‌ها متمرکزند، انجام شده است. یکی از این اقامتگاه‌ها چهار دهه بعد از سازۀ فرانک لوید رایت توسط رم کولهاس (Rem koolhoas) ساخته شد که خانۀ بوردیوکس (maison bordaux) نام داشت. این اقامت‌گاه برای سکونت زن و شوهری  طراحی شده که مرد ساکن در آن خانه، معلول بوده و برای حرکت، از ویلچر استفاده می‌کند. از ویژگی‌های این سازه، طراحی چند طبقه و چشم انداز زیبا به سمت شهر است. کولهاس در کنار پرهیز از طراحی‌های سنتی، با طراحی یک آسانسور به بزرگی یک اتاق بین طبقات، امکان جابجایی با ویلچر را نیز برای وی فراهم کرده است. همچنین در سال ۲۰۱۲ شرکت معماری Baldinger یک مرکز ورزشی برای افراد معلول راه‌اندازی کرد که مساحت آن ۴۵۰۰۰ مترمربع بود.

یک مثال دیگر برای معماری مخصوص معلولین، مدرسه hazllwood گلاسکو است. این مدرسه ویژۀ دانش آموزانی است که هم نابینا هستند هم ناشنوا. از آنجایی که یک کودک از طریق تجربه کردن بهتر یاد می‌گیرد. طراحی این مدرسه بر مبنای برخی حواس پنجگانه همچون بویایی، چشایی و لامسه انجام شده و در کنار آگاهی دادن به آنها در مورد محیط پیرامونشان، موجب ایجاد حس استقلال در آنها می‌شود.

یکی از سازه‌هایی که هم برای افراد معلول و هم افراد غیرمعلول قابل استفاده است “سازمان افراد معلول” می‌باشد که در کشور دانمارک ساخته شده است. تمام تلاش این سازمان در راستای ایجاد در دسترس‌ترین ساختمان اداری دنیا بوده است .

سابقۀ تحقیقات در این زمینه

تاکنون محققان و پژوهشگران زیادی در حوزۀ معماری، تلاش‌های فراوانی برای بالا بردن آگاهی افراد درباره معلولیت و شرایط معلولان انجام داده‌اند. برای مثال در سال ۲۰۱۳ برنامه‌ای با حضور معمارانی از شرکت‌های Zaha Hadid و Amadels  برگزار شد که هدف آن، برپایی خیریه‌ای از طریق به مزایده گذاشتن ساختمان‌های مینیاتوری دست‌ساز بود. این معماران با اندازه‌های گسترده‌ای سرو کار دارند، با هم در ارتباطند و وقت خود را صرف طراحی مینیاتوری ساختمان‌های مخصوص می‌کنند که از آن به عنوان نوع جدیدی از طراحی به نام ” معماری خانه عروسکی” یاد می‌شود.