توسط: بهبود؛ طراحی محل کار
۱- آثار ادراکی
مبلمان اداری بینو، دکوراسیون داخلی بینو : روانشناسان در پژوهش‌های خود نشان داده اند که روشنائی زیاد قدرت بینائی را افزایش داده ادراک را دقیقتر و حرکات آن را آسان تر می سازد و از سوی دیگر انسان در محیط روشن تر رنگها را بیشتر تشخیص می دهد. عملکرد کارکنان تحت تاثیر تیز بینی آنها قرار می گیرد. تیز بینی به همان اندازه که به مکانیسم های بینائی فرد وابسته است به روشنائی محیط کار نیز وابسته است که البته میزان روشنائی در مشاغل مختلف متفاوت است.
۲- آثار روانی
نور شدید موجب افزایش تمرکز می گردد و خستگی اندام های حسی وحرکتی را به شدت کاهش می دهد تحقیقات نشان داده است که نور سفید خلق و خوی انسان را بهبود بخشیده و نیروهای انگیزشی فرد را بر فعالیت بیشتر متمرکز می نماید. قدرت بینائی افراد با بالا رفتن سن کاهش می یابد بنابراین به همین نسبت نیاز افراد به روشنائی افزایش می یابد. نشان داده اند که روشنائی متناوب گاهی باعث نقصان در عملکرد می شود. هر گاه میزان شدت نور به طور مداوم تغییر کند چشمها باید خود را مرتب با آن سازش دهند که این موضوع موجبات خستگی چشم را بوجود آورده و ادراک دیداری را مختل می سازد و در نتیجه کارائی فرد کاهش می یابد. نوری که بصورت متمرکز از یک نقطه می تابد بر روی اجسام سایه های کاملا واقعی ایجاد می کند که موجب پدیداری تضاد می گردد و در نتیجه لبه ها وشکل آنها را بهتر نشان می دهد.
۳- اثر گرما بر عملکرد؛ طراحی محل کار
علت اصلی دشوار بودن کار در محیط گرم عدم امکان مبادله حرارتی بدن با محیط کار است در حالیکه حرارت بدن ضمن فعالیت به شدت افزایش می یابد.
از آثار منفی کار در محیط گرم میتوان کاهش قدرت بدنی، تقلیل تمرکز و پائین آمدن سرعت واکنشهای حرکتی را نام برد. به طور کلی گرما توانشهای شناختی آدمی را تنزل می دهد.
۴- اثر سرما بر عملکرد؛ طراحی محل کار
پژوهشها حاکی از آن است که سرما نیز بر کار و فعالیت ما اثر گذاشته و کارائی فرد را کاهش می دهد. پیلر و مک ورث نشان داده اند سرعت واکنشها ی عضلانی و تمرکز در شرایط محیط سرد ،۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر می شود.
۵-اثر رطوبت بر عمکرد
رطوبت می تواند در عمکرد فرد مداخله کند. هوای مرطوب بخصوص در شرایط گرم فعالیت را دشوار می سازد رطوبت به دو دلیل موجب کاهش کارائی فرد می گردد. به لحاظ کاهش اکسیژن آزاد در هوا از طریق جایگزین، به علت اشباع شدن هوا از بخار آب.
۶- اثر رنگها؛ طراحی محل کار
رنگها هر کدام بر فرد اثر خاص و متفاوتی دارند. که به دنبال آن رفتار و عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. روانشناسی کار، رنگ را در محیط کار به عنوان یک متغیر فیزیکی در نظر دارد که می تواند بر میزان بازدهی کارکنان تاثیر بگذارد. در زیر به اختصار اثر بعضی از رنگها بیان می شود. خاکستری رنگی است خنثی که هیچ گرایشی را بر نمی انگیزد و عاری از هر نوع تحریک است و به همین دلیل در صنایع کاربرد فراوان دارد. آبی تیره این رنگ به دلیل اثری که بر اعصاب پاراسمپاتیک می گذارد ،منجر به کاهش فشار خون و تعداد تنفس شده، احساس امنیت کارمند را افزایش می دهد و میزان تنش او را کاهش داده و خستگی روانی و جسمی او تقلیل می یابد. سرخ این رنگ نمایانگر نیروی حیاتی است و به معنای تمایل و رغبت است و احساس گرما را بر می انگیزاند و احساس رقابت را تشدید می کند در حالت خستگی عصبی و فیزیکی آزار دهنده است و این رنگ در محیط کار به شرطی می تواند کارائی را افزایش دهد که سایر شرایط ،نامساعد نباشد. زرد روشن ترین رنگ است و شادی افزاست و باعث خوش روئی و شادمانی می شود و این رنگ امید بخش و دلالت کننده است. این رنگ در محیط کار افراد را در رهائی از مشکلات و موانع و تعارضات یاری می بخشد. رنگهای دیگری هم در محیط کار تاثیر گذارند اما به دلیل گستردگی آنها به ذکر همین چند مورد اکتفا می شود.
۷- اثر فضای طراحی محیط کار بر عملکرد
اجرای طرح فضای باز محل کار می تواند باعث افزایش تماس و ارتباط افراد با یکدیگر و میزان اجتماعی شدن کارکنان را افزایش می دهد و هزینه های آن در مقایسه با روشهای سنتی کمتر است.
همچنین در مطالعه ای هم که توسط کوچران وهمکارانش در سال ۱۹۸۴ در زمینه ویژگیهای مدیران امور کارکنان انجام شد نتایج زیر بدست آمد :
مدیران سلطه گر و علاقه مند به پیشرفت، دکوراسیون اتاق کار خود را با لوازم و مبلمان استاندارد تزئین میکردند .
مدیران درونگرا در اتاق کار خود گل وگیاه وتابلوی نقاشی می گذاشته اند تا بدین وسیله اتاق کارشان تداعی کننده محل زندگی آنان باشد .
مدیران منظم در اتاق کار خود کاریکاتور می گذاشته اند تا نشان دهنده هر چند تمیز و وسواسی هستند، اما از حس شوخ طبعی نیز برخوردارند.
نتایج و یافته‌ها؛ طراحی محل کار
جدول شماره دو – تاثیرعوامل ارگونومیک بر بهبود عملکرد
ردیف متغیرهای محیط کار بهبود عملکرد
۱ روشنائی نور شدید قدرت بینائی را افزایش- ادراک را دقیقتر- کاهش خستگی اندام های حسی وحرکتی- افزایش نیروهای انگیزشی فرد بر فعالیت .
۲ میز و صندلی کاهش نیروهای ماهیچه ای وتنش در عضلات- جریان صحیح و بهتر خون–کاهش درد در ناحیه پشت و عصب سیاتیک .
۳ سر و صدا سروصدای بلند،یادگیری و یادسپاری را مختل-کاهش تمرکزدرفرد- خستگی چشم و ادراک دیداری- فراموشی – کاهش جنبه ذهنی وشناختی عملکردشغلی .
۴ درجه حرارت محیط گرم،کاهش قدرت بدنی- تقلیل تمرکزوپائین آمدن سرعت واکنشهای حرکتی – سرماکارائی فرد را کاهش- کاهش سرعت واکنشهای عضلانی و تمرکز- رطوبت، کاهش کارائی فرد .
۵ رنگ آبی تیره،کاهش فشار خون و افزایش احساس امنیت کارمند-کاهش میزان تنش- سرخ،افزایش احساس رقابت –زرد، شادی افزا- امید بخش .
۶ س بی حوصلگی، سستی و خمودگی- کاهش ۳۲?خستگی در کارکنان .
۷ استرس شغلی افزایش فشار روانی- کاهش تمرکز فکر،حواس پرتی، اختلال در حافظه ،تردید در انجام کارها – کاهش قدرت تصمیم گیری .
پیشنهاداتی برای شما
- آموزش مفاهیم ارگونومی به مدیران
- استخدام افراد، با توجه به نوع حرفه، ویژگیهای فردی و قابلیت‌های افراد
- معاینات قبل از استخدام و معاینات دوره‌ای کارگران با توجه به مدل‌های ارگونومی
- طراحی پست‌های کار با توجه به داده‌های آنتروپومتری و توصیه‌های مهندسی فاکتورهای انسانی
- توجه به ساختار آناتومی و فیزیولوژی شاغلان
- تطابق بهینه کار با کارگران
- بکارگیری اصول مدیریت اقتضایی برای جلب رضایت افراد در انجام کار و استفاده از اصول ارگونومی توسط آنها
- تنظیم دستورالعمل‌ها و توصیه‌نامه های شغلی برای افراد شاغل در سیستم
- پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده
- با توجه به مستندات ارائه شده در متن مقاله ، موارد زیر بعنوان پیشنهاداتی به منظور انجام تحقیقات آتی در ارتباط با موضوع مقاله حاضر می‌تواند ارائه گردد.
- بررسی و تجزیه و تحلیل حوادث شغلی، علل آن و زیان‌های اقتصادی آنها
- ارائه یک نوع شناسی از ابعاد ارگونومی بر فعالیت سازمانها
- بررسی ساختار جمعیتی بر بهبود عملکرد .
- بررسی نقش ارگونومی در طراحی مجدد مشاغل
نتیجه گیری
در واقع طراحی محل کار ، ارگونومی یک علم میان رشته‌ای است که ارتباط متقابل تکنولوژی، محیط و نیازهای روحی و جسمانی انسان را برقرار می سازد. بنابراین بجای واژه ارگونومی، عبارت مهندسی فاکتورهای انسانی را بکار می‌برند. انجمن فاکتورهای انسانی و ارگونومی بر روش های طراحی تاکید داشته و مهندسی فاکتورهای انسانی را چنین تعریف می‌کند: «کشف و کاربرد اصول مربوط به رفتار انسان و خصوصیات طراحی، ارزیابی، فرآیند نگهداری محصولات و سیستم ها با هدف ایمن بودن، اثر بخش بودن و ایجاد رضایت در بین کارکنان با توجه به حیطه گسترده دانش ارگونومی و با اعمال نظر بر این دیدگاه که این علم گستره وسیعی از سیستم‌های صنعتی، یعنی محیط کار، انسان و ماشین آلات را مورد توجه قرار می‌دهد. میتوان گفت که یکی از مهمترین راه‌های توجه به انسان و چگونگی عملکرد صحیح و برتر او، آگاهی از اصول ارگونومی و کاربرد آن اصول در طراحی پست‌های کاری است. بنابراین برای تحقق این مهم میتوان توصیه‌هایی را به دست‌اندرکاران تولید، مدیران، برنامه‌ریزان و مسئولین محیط‌های صنعتی ارائه نمود که در زیر به بخش کوچکی از آنها اشاره می‌شود :
با توجه به آنچه در طراحی محل کار گفته شد مدیران محترم می توانند با انجام برخی اقدامات اساسی شرایط محیطی لازم را با سرمایه گذاری کافی، به کارگیری فن آوری های جدید و امکانات مناسب چه از نظر روانی و چه از نظر فیزیکی، محیطی را برای کارکنان ایجاد کرده که محیط کار همانند محیط زندگی خانوادگی باشد.تا بر اساس آن بتوان روند عملکرد کارکنان را بهبود بخشید.
